Jak się uczymy?

Niejednokrotnie zastanawiamy się, dlaczego nie pamiętamy nazwiska naszej koleżanki z pracy lub nie możemy powtórzyć naszego numeru NIP podczas wizyty na stacji benzynowej albo przeciwnie zachodzimy w głowę jak to możliwe, że dokładnie pamiętamy rymowankę albo wiersz, których nauczyliśmy się jeszcze w przedszkolu. Za to wszystko odpowiedzialna jest nasza pamięć.

Niniejszy artykuł jest dla tych wszystkich, którzy w swoim życiu prywat­nym lub zawodowym mają do czynienia z przyswajaniem oraz przetwarzaniem informacji, czyli w zasadzie dla każdego. Opisane są w nim zjawiska uczenia się, zapamiętywania i zapominania. Wiedza na temat procesu uczenia się i warunków, w jakich zachodzi pozwala na przyspieszenie i zwiększenie efektywności tegoż uczenia oraz na skuteczne rozwiązywania związanych z nim problemów.

Uczenie się to złożony proces, który prowadzi do względnie trwałej zmiany zachowania powstałej w wyniku uprzedniego doświadczenia. Za uczenie się, a w szczególności za jakość i ilość przyswajanych informacji, odpowiedzialny jest nasz mózg, Naukowcy twierdzą, że możliwości naszego mózgu w zakresie zapamiętywania są nieograniczone. I mają rację. O jego potencjale niech świadczą przykłady ze starożytności. Lucjusz Scypion pamiętał nazwiska wszystkich mieszkańców Rzymu, a Senece wystarczyło tylko raz usłyszeć dwa tysiące słów, aby je zapamiętać i dokładnie powtórzyć.

Tempo uczenia się zależy, oprócz wrodzonych predyspozycji, również od szeregu innych czynników. Pragnę przybliżyć uwarunkowania procesu uczenia się poprzez prezentację czynników mających wpływ na jego przebieg.

Po pierwsze, zdolność uczenia się nie jest stała przez całe nasze życie. Jest ona zależna od wieku. Zdolność ta wzrasta od momentu urodzenia do wieku dwudziestu kilku lat, a osiągnięty wówczas poziom tej zdolności utrzymuje się przez jakiś czas bez zmian, aby następnie obniżać się systematycznie.

Po drugie, umiejętność uczenia się jest ściśle powiązana z naszą wiedzą i doświadczeniem. Za każdym razem, gdy uczymy się czegoś nowego nieznana informacja jest analizowana i dołączana w kontekście wiedzy i schematów myślenia już posiadanych i ukształtowanych. Im więcej posiadamy wiadomości o otaczającym nas świecie, rozmaitych zjawiskach i ich właściwościach, tym precyzyjniej opiszemy nowe informacje i tym samym lepiej zespolimy je z istniejącym już systemem naszej wiedzy, na przykład poprzez skojarzenia. W konsekwencji te nowo skojarzone informacje będą znacznie lepiej przecho­wywanie w pamięci w porównaniu z informacjami izolowanymi.

Ponadto, badania naukowe pozwoliły na stwierdzenie ścisłej zależności między poziomem inteligencji a efektami uczenia się. Osoby o wyższym ilorazie inteligencji lepiej przyswajają materiał w sposób logiczny, nie mechaniczny, a tym samym lepiej się uczą i zdobywają lepsze wyniki i oceny w szkole i na studiach.

Kolejnym czynnikiem będącym w ścisłej zależności z procesem przyswajania nowych informacji jest koncentracja uwagi. Podczas uczenia się niezmiernie ważną rzeczą jest koncentrowanie się na przedmiocie i pomijanie bodźców zewnętrznych, które mogą zakłócić ten proces. Za efektywne uczenie się, odpowiada zatem uwaga, która podobnie jak inne zdolności poznawcze może być skutecznie ćwiczona. Podczas treningu uwagi ćwiczona jest umiejętność radzenia sobie z dystraktorami, czyli bodźcami utrudniającymi uczenie się.

W procesie efektywnego uczenia się niebagatelną rolę ogrywa także motywacja, gdyż znacznie łatwiej i lepiej zapamiętujemy te informacje, które chcemy zapamiętać, aczkolwiek jej rola bywa czasem negatywna. Motywacja zbyt silna zamiast podwyższyć poziom aktywności organizmu, dezorganizuje podejmowane działania. Istnieje dwojakiego rodzaju motywacja – wewnętrzna, pochodząca od nas samych (nasze zainteresowania, cele, dążenia, plany) oraz zewnętrzna, która ma swe źródło w otaczającym nas świecie. Spośród tych dwóch typów motywacji ten pierwszy jest znacznie efektywniejszy i prowadzi do skuteczniejszego zapamiętywania.

Innym niezwykle ważnym czynnikiem wpływającym na proces uczenia się jest właściwe dotlenienie mózgu, które bezpośrednio odpowiada za naszą wydolność intelektualną, w tym za zapamiętywanie. Dlatego należy wspomóc działanie naszego mózgu poprzez właściwe jego dotlenienie, aby uzyskać optymalne efekty podczas nauki. W tym celu powinno się często wietrzyć pomieszczenie, w którym się uczymy. Wskazane jest zatem systematyczne dostarczanie naszemu mózgowi tlenu na przykład przez uprawianie sportów na świeżym powietrzu lub codzienny spacer.

Niemniej istotnym elementem prowadzącym do sukcesu w procesie efektywnego uczenia wydaje się jednak znajomość technik zapamiętywania, nazywanymi również strategiami przyswajania informacji lub mnemotechnikami. Są to złożone sposoby organizacji informacji w pamięci przy użyciu m.in. wyobraźni, skojarzeń, wizualizacji i map myślowych. Poznane metody zapamiętywania informacji, a w szczególności wykorzystanie swej wyobraźni do ich skojarzenia z wiedzą już nabytą prowadzi do efektywniejszego uczenia się. Im bardziej niezwykłe, absurdalne jest skojarzenie i dodatkowo powiązane z osobą zapamiętującą, a przez to nacechowane silnym ładunkiem emocjonalnym, tym jego efektywność jest większa.

Systematyczne powtarzanie zajmuje niezmiernie ważne miejsce w procesie uczenia się. Podczas powtarzania wzmacniamy powstałe uprzednio połączenia między neuronami. Im więcej będziemy ćwiczyć, tym dłużej będziemy pamiętać dany materiał. Ponadto należy pamiętać o tym, aby zagadnieniom trudniejszym, bardziej złożonym poświęcić znanie więcej czasu.

Należy być również świadomym istnienia zjawiska zapominania, które nierozerwalnie łączy się z uczeniem. Gdy uczymy się czegoś nowego najwięcej zapominamy tuż po samej nauce, po czym tempo utraty przyswojonego materiału stopniowo maleje. Dlatego bardzo ważną sprawą jest odbycie sesji powtórkowej zaraz po nauce, po 5-10 minutach, a potem w odpowiednim cyklu, po 24 h, następnie po 1 tygodniu, 1 miesiącu, a w końcu po 6 miesiącach. W ten sposób minimalizujemy skutki procesu zapominania.

Ostatnim zagadnieniem mającym wpływ na zwiększenie skuteczności uczenia się jest rozpoznanie własnego stylu uczenia się. Inaczej uczy się słuchowiec (dominacja bodźców słuchowych), inaczej wzrokowiec (dominacja bodźców wzrokowych), a zupełnie inaczej kinestetyk (dominacja bodźców ruchowych). Właściwe rozpoznanie indywidualnego sposobu uczenia się w dużej mierze decyduje o efektywności uczenia się.

Uczenie się jest złożonym procesem, który towarzyszy nam od urodzenia i decyduje w dużym stopniu o naszych sukcesach praktycznie we wszystkich dziedzinach życia. Dlatego wiedza o sposobach zwiększenia efektywności uczenia się i czynnikach mających wpływ na jego przebieg powinna być przekazywana uczniom od najmłodszych już lat, obok wiadomości z literatury, chemii czy matematyki. Wiedza ta z pewnością zagwarantuje uczniom szybsze przyswajanie wiadomości, a przez to zwiększy ich satysfakcję. Nauka stanie się dla nich przyjemnością, co w dalszej perspektywie przyczyni się do ich lepszego funkcjonowania w społeczeństwie.

Autor: Piotr Skubiński

BIBLIOGRAFIA

1. Brześkiewicz Z. 1995. Superpamięć, Agencja Wydawnicza Comes

2. Kurcz I. 1995. Pamięć, uczenie się, język [w] Tomaszewski T. (red.) Psychologia ogólna, PWN

3. Lindsay P. H., Norman D. A. 1991. Procesy przetwarzania informacji u człowieka, PWN

4. Lorayne H. 1995. Sekrety superpamięci, Ravi

5. Smith, N. and M. McCarthy (eds.). 1997.Vocabulary: Description, Acquisition and Pedagogy. CUP

6. Włodarski Z. 1989. Psychologia uczenia się, PWN

7. Wortman C.B. Loftus, E.F. 1988. Psychology, Alfred A. Knopf, INC.,

Rola muzyki i piosenek w nauczaniu języka angielskiego

WPROWADZENIE

Celem mojego referatu jest przede wszystkim przypomnienie nauczycielom o wielorakich zaletach oraz możliwościach wykorzystania piosenek i muzyki w nauczaniu języka oraz podzielenie się refleksjami na temat przeczytanej książki poświęconej użyciu muzyki i piosenek na lekcjach języka angielskiego. Zainteresowanie rolą piosenek i muzyki w procesie uczenia się i nauczania języka jest obecnie znacznie większe niż w przeszłości i duża część nauczycieli traktuje je jako wartościowy materiał dydaktyczny. Aczkolwiek, duża część nauczycieli, wbrew głoszonej powszechnie pozytywnej roli piosenki i muzyki w procesie nauczania języka obcego, wciąż traktuje wprowadzanie materiału muzycznego na swoje zajęcia jako stratę czasu lub zło konieczne. Piosenka spełnia cele dydaktyczne, które spełniają inne rodzaje tekstu, w formie pisemnej lub ustnej, posiadając przy tym niewątpliwy walor ułatwiania zapamiętywania materiału przez uczniów poprzez swą atrakcyjną formą. W aspekcie nauczania języka użycie muzyki i piosenek posiada kilka zalet.

Po pierwsze, muzykę pamiętamy bardzo długo. Wyjaśnić to możemy tym, że muzyka wywołuje określony stan odprężenia, który sprzyja zapamiętywaniu. Albo tym, że piosenki często wpływają na nasze emocje. Innym jeszcze wyjaśnieniem może być to, że pamiętamy za sprawą wielokrotnych powtórzeń tej samej frazy z taką samą motywacją. Cokolwiek by to było, muzyka „zostaje nam w głowie”.

Po drugie, muzyka i piosenki posiadają bardzo motywujące działanie sprzyjające nauce
w szczególności dla dzieci i młodzieży. Muzyka popularna w jej wielu odmianach jest częścią młodzieżowej subkultury, w pozytywnym znaczeniu tego słowa, jest częścią życia młodzieży, ich rytuałów i odwołanie się do niej może przyczynić się do wybuchu wielkiej pozytywnej energii, tak bardzo pomocnej w nauce. Jest to, zatem silny czynnik motywacyjny w nauce języka. Niewątpliwym walorem piosenki, w szczególności piosenki współczesnej, jako materiału dydaktycznego jest to, że jest oparta na autentycznym, naturalnym języku. Treść obejmująca popularne zwroty leksykalne, w tym także wyrażenia idiomatyczne i slangowe sprawia, że język piosenki jest żywy i prawdziwy. Muzyka jest wszechobecna. Każdy z nas posiada muzyczne preferencje. Największą zaletą wykorzystywania materiałów muzycznych na lekcjach języka angielskiego jest to, że są one łatwo dostępne dla nauczyciela z jednej strony i niezmiernie motywujące większość uczniów z drugiej strony.

Lekcje z wykorzystaniem piosenek i muzyki są niezmiernie wartościowe za względu na to, że słuchanie muzyki i śpiewanie piosenek daje wiele radości, przez co zwiększa się motywacja uczniów do nauki, jednak używanie materiałów muzycznych na lekcjach języka angielskiego nie powinno ograniczać się jedynie do doświadczania pozytywnych emocji przez naszych podopiecznych. Muzyka i piosenki posiadają również wiele praktycznych zastosowań jako materiał dydaktyczny.

Poniżej przedstawiam listę praktycznych zastosowań muzyki i piosenek na lekcjach języka angielskiego:

1. Słuchanie piosenek

2. Śpiewanie piosenek

3. Dyskutowanie o treści piosenek

4. Rozmawianie o muzyce

5. Rozmawianie o piosenkarzach, zespołach, wideoklipach

6. Używanie piosenek i muzyki do wprowadzenia określonej atmosfery w klasie lub zmiany nastroju (wprowadzenie pozytywnej energii lub zrelaksowania uczniów)

7. Używanie piosenek i muzyki jako inspiracji do wykonywania innych zadań

8. Używanie piosenek i muzyki jako tła podczas wykonywania innych ćwiczeń

9. Pisanie piosenek

10. Przeprowadzanie wywiadów

11. Wykonywanie wideoklipów

12. Pisanie artykułów i recenzji

13. Tworzenie ankiet i list przebojów

14. Analiza gramatyczna treści piosenki

15. Ćwiczenie słuchania ze zrozumieniem

16. Ćwiczenie wszystkich sprawności językowych

17. Pisanie artykułów, kwestionariuszy i listów do piosenkarzy

18. Tłumaczenie piosenek

19. Pisanie dialogów przy użyciu treści piosenek

20. Rozmaite użycie wideoklipów (opis, dyskusja o treści, mówienie o emocjach)

21. Odgrywanie scenek w oparciu o treść piosenek

22. Dyktowanie treści piosenki

23. Używanie piosenek do rozmaitych ćwiczeń gramatyczno-leksykalnych (cloze, gap-fill,

correction)

24. Ćwiczenie wymowy, intonacji i stresu

25. Ćwiczenie powtarzania w grupie

26. Przełamanie rutyny

27. Wprowadzenie i ćwiczenie nowego słownictwa

28. Nauczanie zagadnień kulturowych

29. Zabawa

Jak książka jest zorganizowana?

Składa się ona z 5 rozdziałów ze względu na treść i formę zawartych w niej ćwiczeń. W przypadku niektórych ćwiczeń podane są jedynie wskazówki jak wykonać określone zadania, natomiast niektóre oferują gotowy materiał do wykorzystania podczas zajęć. Wszystkie ćwiczenia posiadają opis obejmujący poziom zaawansowania języka, cele, czas

trwania, sposób przygotowania, przebieg oraz czasami różne warianty przeprowadzenia danego ćwiczenia. Teraz chciałbym zaprezentować kilka sposobów zastosowania muzyki
i piosenek na lekcjach języka angielskiego.

1. UZUPEŁNIANIE (GAP – FILLING)

Uczniowie otrzymują kopie słów piosenki, tekst jest jednak niepełny. Zadaniem uczniów jest uzupełnić brakujące słowa lub wyrażenia. W tej wersji jest to ćwiczenie umiejętności rozumienia ze słuchu. Odmianą tego ćwiczenia jest podanie do wyboru dwóch lub więcej możliwości uzupełnienia tekstu.

2. REKONSTRUKCJA TEKSTU PIOSENKI

Opiera się ono na odtworzeniu przez uczniów całego tekstu (lub fragmentów) na podstawie kluczowych słów lub wyrażeń, napisanych na tablicy. Rekonstrukcja tekstu jest dla uczniów ćwiczeniem dość trudnym, ponieważ liczy się w nim nie tylko poprawność gramatyczna, ale również logiczne związki istniejące w tekście i ograniczenia wynikające
z rytmu.

3. REAKCJE MUZYCZNE

W tym ćwiczeniu muzyka jest wykorzystana jako środek stymulujący wyobraźnię i stanowi bodziec do prowadzenia dyskusji. Do ćwiczenia można wykorzystać muzykę klasyczną, instrumentalną lub filmową. Opiera się ona na stymulacji wyobraźni i stanowi doskonały bodziec dla swobodnej, naturalnej wypowiedzi w języku obcym. Podczas słuchania określonego fragmentu muzyki, uczniowie wyobrażają sobie w myślach sceny, którym towarzyszy ta muzyka. Po wysłuchaniu utworu, uczniowie opisują (w formie pisemnej lub ustnej) utworzone przez siebie sceny. Takie ćwiczenie pozwala na przećwiczenia wprowadzonego niedawno słownictwa i struktur gramatycznych.

4. MUZYKA W REKLAMACH

Celem tego ćwiczenia jest zabawa językiem reklam i pokazanie, jaką moc posiada muzyka w spotach reklamowych. W tym celu należy nagrać kilka fragmentów muzycznych – mogą to być początki lub zakończenia znanych piosenek albo fragmenty muzyki klasycznej. Wyjaśniamy uczniom, że są teraz kierownikami działu reklamy i marketingu i mając nieograniczone środki finansowe muszą sprzedać kilkanaście produktów. Można najpierw zrobić z uczniami burzę mózgów i wybrać kilkanaście produktów do zareklamowania. Następnie należy zapisać nazwy tych produktów na tablicy i poprosić uczniów, aby dopasowali określony fragment muzyczny do jakiegoś artykułu. Uczniowie porównują swoje wybory i wspólnie piszą krótką reklamę danego produktu. Czas trwania reklamy ma być nie dłuższy niż czas trwania fragmentu muzycznego. Na koniec odczytywane są wszystkie reklamy stworzone przez uczniów.

5. LISTA PRZEBOJÓW

Celem tego zadania jest ćwiczenie wyrażeń idiomatycznych występujących w tytułach piosenek. Do wykonania tego ćwiczenia potrzebna jest anglojęzyczna lista przebojów lub, dla mniej zaawansowanych uczniów, zestaw kilku lub kilkunastu tytułów piosenek. Na wstępie należy sprawdzić zrozumienie tytułów przez uczniów. Następnie należy podzielić ich na grupy i wręczyć kartki z listą przebojów lub zestawem piosenek i poprosić ich
o ułożenie opowiadania zawierającego możliwie dużo tytułów, jakie otrzymali. Opowiadania stworzone przez uczniów są następnie odczytywane.

6. MUZYKA FILMOWA

Celem tego ćwiczenia jest użycie w zdaniach would/might oraz rozwijanie skojarzeń wywołanych muzyką filmową. Szukamy fragmentów muzyki stosunkowo mało znanej uczniom i mówimy im, że będzie to motyw muzyczny w nowym filmie fabularnym lub serialu telewizyjnym. Prosimy ich, aby odpowiedzieli na określone pytania i zapisali skojarzenia, które wywołuje określony typ muzyki. W tym celu wręczamy im przygotowane uprzednio zestawy pytań.

Przykładowy zestaw:

1. Zapisz dwa lub trzy przymiotniki opisujące ten typ muzyki.

2. Czy ta muzyka będzie właściwsza dla filmu fabularnego czy serialu?

3. Jaki gatunek filmowy byłby najlepszy? (western, kryminał, romans, film akcji)

4. Gdzie rozgrywałaby się akcja tego filmu i w jakim kraju?

5. Kto byłby głównym bohaterem? (płeć, zawód, wygląd itp.)

6. Jaka byłaby fabuła?

7. Jak skończyłby się film?

8. Jaki byłby tytuł filmu?

Po wysłuchaniu taśmy z muzyką, uczniowie zapisują swoje odpowiedzi, a następnie porównują je w parach lub małych grupach. Uczniowie odczytują w końcu swoje skojarzenia i sugestie.

7. POMIESZANE PIOSENKI

Celem tego zadania jest ćwiczenie umiejętności słuchania ze zrozumieniem oraz umiejętności wykorzystywanie wskazówek tekstowych do porządkowania tekstu. Znajdujemy piosenką i nagranie na kasecie lub płycie dostosowaną językowo do poziomu danej grupy. Kopiujemy tekst w liczbie wystarczającej dla każdego ucznia lub pary,
a następnie tniemy cały tekst na linijki i umieszczamy te pocięte skrawki w kopercie. Rozdajemy koperty uczniom i prosimy ich, aby spróbowali uporządkować treść piosenki zgodnie z własną logiką. Po uporządkowaniu, prosimy uczniów o porównanie swoich wersji. Następnie odtwarzamy piosenkę fragmentami i sprawdzamy wspólnie poprawność wyboru uczniów i ewentualnie prosimy ich o zgadywanie, który wiersz będzie następny
w piosence. W końcu uczniowie wysłuchują całej piosenki i wprowadzają ewentualne poprawki.

8. ZGADNIJ, JAKA TO PIOSENKA?

Celem tego ćwiczenia jest przede wszystkim zabawa i sprawdzenie znajomości utworów

muzycznych. Należy przygotować nagranie z kilkoma lub kilkunastoma piosenkami oraz listę tytułów piosenek (nieco więcej niż fragmentów muzycznych). W bardziej zaawansowanych klasach mogą być tylko fragmenty tytułów. Wręczamy uczniom tytuły piosenek i prosimy ich o połączenie tytułu z usłyszaną melodią. Po wysłuchaniu wszystkich piosenek, prosimy uczniów o porównanie swoich wyborów. Ostatecznie jeden
z uczniów zapisuje swoją listę na tablicy.

 

Referat opracowany na podstawie książki: Music & Song, Murphey T. (1993): Oxford University Press.

Autor: Piotr Skubiński

Wstęp

Testowanie od dawna kojarzone jest z ocenianiem uczniów i ich postępów w nauce, jednak w ostatnich latach zyskuje ono również uznanie jako efektywne narzędzie edukacyjne. Testowanie może być nie tylko narzędziem oceny ucznia, ale też jednym z efektywnych sposobów wspierania procesu nauczania-uczenia się w szkole oraz poza nią.

Badania pokazują, że regularne stosowanie testów i quizów w procesie edukacyjnym może znacząco poprawić zapamiętywanie informacji, zrozumienie materiału oraz zwiększyć motywację uczniów do nauki.

W niniejszym artykule przedstawię, jak testowanie może nie tylko sprawdzać wiedzę uczniów, ale również aktywnie wspomagać proces nauczania, uwzględniając konkretne metody i techniki stosowane przez nauczycieli.

Efekt testowania kluczem do skutecznego uczenia się

Liczne badania wskazują, że testowanie jest bardzo skuteczną metodą nauki. Aktywne testowanie, czyli regularne przeprowadzanie testów i quizów lub udział w testach, może znacząco wpłynąć na efektywność zarówno nauczania, jak i uczenia się.

Jednym z kluczowych aspektów wykorzystania testowania w edukacji jest efekt testowania (testing effect). Badania wskazują, że regularne testowanie wiedzy uczniów przyczynia się do trwałego zapamiętywania informacji. Roediger i Butler (2011) wykazali, że uczniowie, którzy regularnie uczestniczą w testach, mają lepsze wyniki w długoterminowym zapamiętywaniu materiału w porównaniu z uczniami, którzy jedynie powtarzają materiał bez testowania.

Te badania pokazują, że testowanie przyczynia się do poprawy retencji wiedzy (przechowywanie wiedzy) poprzez zjawisko zwane "efektem testowania". Polega ono na tym, że przypominanie sobie informacji podczas testu wzmacnia ślady pamięciowe, co z kolei zwiększa szanse na ich dłuższe i lepsze zachowanie w pamięci. Pamięć długotrwała zostaje wzmocniona, gdy część okresu uczenia się jest poświęcona na wydobywaniu informacji z pamięci poprzez rozwiązywanie zadań i odpowiadanie na pytania. W ten sposób nauka staje się bardziej efektywna. Dowiedziono, że uczeń przez testowanie siebie, uczy się więcej niż przez np. wielokrotne czytanie tego samego materiału.

Formy testowania

W praktyce szkolnej metoda testowania jako sposób uczenia się może być stosowana w rozmaitych formach, takich jak:

1. Quizy – krótkie testy sprawdzające, które pomagają uczniom regularnie sprawdzać swoją wiedzę w celu jej utrwalenia.

2. Odpytywanie się – metoda polegająca na wzajemnym zadawaniu sobie pytań przez uczniów, co sprzyja zaangażowaniu, interaktywności i lepszemu zapamiętywaniu materiału.

3. Samoocena i testy wzajemne – samoocena i testy wzajemne angażują uczniów w proces oceny, co sprzyja rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia i samoświadomości. Uczniowie mogą przygotowywać quizy dla siebie nawzajem lub oceniać prace kolegów, co pomaga im zrozumieć materiały z różnych perspektyw.

4. Fiszki – karty z pytaniami i odpowiedziami, które są przygotowywane samodzielnie przez uczniów lub nauczyciela, zwiększają zaangażowanie i zrozumienie materiału.

5. Quizy online (np. Kahoot!, Quizlet czy Quizizz) – interaktywne platformy edukacyjne pozwalają na tworzenie interaktywnych quizów, które angażują uczniów i pozwalają na natychmiastowe sprawdzenie wyników. Tego typu quizy motywują uczniów do aktywnego uczenia się.

6. Gry edukacyjne – interaktywne gry, które łącząc naukę z zabawą, sprzyjają lepszemu przyswajaniu wiedzy.

Skuteczność różnych form testowania

Znaczenie różnorodnych i rozłożonych w czasie ćwiczeń

Ćwiczenia w przywoływaniu nowej wiedzy lub umiejętności są ważnym instrumentem procesu uczenia się. Przywoływanie wiedzy związane jest ze wzmożonym wysiłkiem i prowadzi do lepszego zapamiętywania i trwałej retencji. Nie bez znaczenia pozostaje rodzaj stosowanych ćwiczeń.

Testy wymagające udzielenia odpowiedzi w postaci krótkiej odpowiedzi, napisania eseju lub ćwiczeń z wykorzystaniem fiszek okazują się znacznie skuteczniejsze niż proste testy wielokrotnego wyboru czy testy typu „tak/nie”. Wyniki te są zbieżne z licznymi wynikami badań (m.in. Roediger & Butler 2011) wskazującymi, że testy przypominania (recall tests) są korzystniejsze dla późniejszej efektywności pamięci niż testy rozpoznawania (recognition tests).

Ćwiczenia zróżnicowane, rozłożone w czasie, przemieszane z innymi tematami prowadzą do lepszego opanowania materiału i długotrwałego przechowywania go w pamięci, choć wymagają większego wysiłku. Wielokrotne przywoływanie materiału (testowanie) sprawia, że zapamiętane treści stają się trwalsze i łatwiejsze do przywołania w nowych warunkach, co pozwala na zastosowanie wiedzy do rozwiązywania szerszego zakresu problemów.

Porównanie ćwiczeń skomasowanych i przemieszanych

Badania dostarczają mocnych dowodów na to, że ćwiczenia skomasowane (czyli wielokrotne powtarzanie tej samej czynności) przynoszą gorsze efekty w procesie uczenia się i prowadzą do słabszej retencji niż ćwiczenia rozłożone w czasie i przeplatane z innymi. Eksperymenty wykazują, że biegłość i długotrwałe przechowywanie informacji są znacznie lepsze, gdy ćwiczenia są przemieszane.

Dowiedziono też, że ćwiczenia urozmaicone poprawiają zdolność do transferu wyuczonych treści z jednej sytuacji do innej. Umiejętności wyuczone poprzez ćwiczenia mniej wymagające, skomasowane, zostają zakodowane w postaci prostszej reprezentacji umysłowej niż umiejętności wyuczone dzięki ćwiczeniom bardziej urozmaiconym, stanowiącym większe wyzwanie i wymagającym większej aktywności poznawczej. Umiejętności nabyte w ten sposób są zakodowane w postaci bardziej elastycznej reprezentacji umysłowej i dają możliwość szerszego ich wykorzystania w przyszłości.

Czynniki zwiększające efektywność testowania

1. Regularność powtarzania

Regularne testowanie w krótkich odstępach czasu jest kluczowe dla skuteczności tej metody. Powtarzanie materiału w formie quizów pozwala na lepsze utrwalenie wiedzy, poprawia długotrwałe przechowywanie informacji w pamięci i tym samym zmniejsza ryzyko jej zapomnienia.

2. Zróżnicowanie form testów

Stosowanie różnych formatów testów, takich jak pytania otwarte, wielokrotnego wyboru, zadania praktyczne czy odpytywanie się, pozwala na lepsze zrozumienie i integrację wiedzy uczniów.

3. Natychmiastowa informacja zwrotna

Szybkie i szczegółowe informacje zwrotne pomagają uczniom zrozumieć, co zrobili dobrze, a co źle, na bieżąco korygować swoje błędy i lepiej rozumieć omawiane zagadnienia (np. Quizlet, Quizizz).

4. Personalizacja testowania

Dostosowanie tempa wykonywania testów do indywidualnych potrzeb i stylów uczenia się, a także wiedzy uczniów może zwiększyć efektywność ich stosowania.

5. Aktywna nauka

Aktywne przywoływanie informacji z pamięci (zamiast pasywnego przeglądania materiału) powoduje lepsze zapamiętywanie i zrozumienie materiału przez uczniów.

6. Powtarzalność w przywoływaniu informacji

Powracanie do tych samych tematów w formie różnych pytań i w zróżnicowanym kontekście pomaga w głębszym zrozumieniu i lepszym zapamiętywaniu oraz integracji nowej wiedzy z już posiadaną.

Korzyści ze stosowania testów i quizów

W Columbia Middle School przeprowadzono badanie dotyczące efektywności quizów. Wyniki ankiety wśród uczniów były jednoznaczne: 89% uczniów zauważyło poprawę w poziomie swojej wiedzy, a 64% uczniów stwierdziło, że rozwiązywanie quizów zmniejszyło ich stres.

Jon Wehrenberg, nauczyciel historii w klasie ósmej w tej szkole średniej, wprowadził do swojej klasy różnorodne formy ćwiczeń w przywoływaniu zdobytej wiedzy, w tym quizy. Ponadto dzięki swojej własnej stronie internetowej umożliwił uczniom korzystanie z dodatkowych narzędzi pracy w sieci, takich jak fiszki czy gry edukacyjne. Dzięki tym praktykom jego uczniowie zyskali dostęp do różnorodnych form nauki poza tradycyjnymi metodami i skutecznie poprawiali swoją wiedzę.

Zakończenie

Testowanie jako narzędzie edukacyjne nie tylko ocenia wiedzę uczniów, ale także aktywnie wspiera proces uczenia się. Dowiedziono, że uczymy się lepiej, kiedy regularnie sprawdzamy swoją wiedzę, otrzymujemy informację zwrotną i poprawiamy swoje błędy. Proces testowania sprzyja głębszemu zrozumieniu materiału oraz przechowywania retencji informacji.

Regularne stosowanie testów i quizów może poprawić zapamiętywanie informacji, motywację oraz umiejętność samokontroli uczniów. Współczesne metody nauczania oraz zdobycze technologiczne umożliwiają nauczycielom i uczniom korzystanie z różnorodnych form testowania (przywoływania informacji), co sprzyja efektywniejszemu przyswajaniu wiedzy. Dzięki odpowiedniemu zastosowaniu testów i quizów, nauczyciele mogą nie tylko lepiej monitorować postępy uczniów, ale również aktywnie wspierać ich proces uczenia się.

 

Opracowanie: Piotr Skubiński

Bibliografia i Netografia

1. Kahoot! (2024). Engage and motivate learners with Kahoot!. Źródło: [https://www.kahoot.com].

2. Karpicke, J. D., & Blunt, J. R. (2011). Retrieval practice produces more learning than elaborative studying with concept mapping. Science , 331(6018), 772-775.

3. Komorowska, H. (2005) Metodyka nauczania języków obcych. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.

4. McDaniel, M. A., Anderson, J. L., Derbish, M. H., & Morrisette, N. (2007). Testing the testing effect in the classroom. European Journal of Cognitive Psychology, 19(4-5), 494-513.

5. Quizlet (2024). How Quizlet works. Źródło: [https://www.quizlet.com].

6. Roediger, H. L., & Butler, A. C. (2011). The critical role of retrieval practice in long-term retention. Trends in Cognitive Sciences , 15(1), 20-27.

7. Roediger, H. L., McDaniel, M. A., Brown, P. C. (2016) Harvardzki poradnik skutecznego uczenia się. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

 

Wprowadzenie

Uczenie się jest procesem, który odgrywa kluczową rolę w życiu każdego człowieka, będąc fundamentem rozwoju osobistego, zawodowego i społecznego. To dzięki procesowi zdobywania wiedzy i umiejętności jednostka może adaptować się do zmieniających się warunków otoczenia, lepiej rozumieć siebie i otaczający świat, rozwijać swoje talenty oraz realizować aspiracje.

Głębokie uczenie, znane również jako deep learning, jest terminem, który w ostatnich latach zyskał na popularności zarówno w kontekście technologii, jak i edukacji, chociaż jest znany od dawna. W przeszłości głębokie uczenie się w szkole nazywano zazwyczaj „nauczaniem problemowym” lub „uczeniem się przez odkrywanie”.

Ta koncepcja edukacyjna ponownie zyskuje na popularności w obszarze edukacji, proponując zmiany w sposobie, w jaki uczniowie uczą się i rozwijają swoje talenty w szkołach. Głębokie uczenie się odnosi się do metod, które angażują uczniów w taki sposób, aby nie tylko zapamiętywali wiedzę, ale także zrozumieli i potrafili zastosować ją w praktyce.

W dalszej części artykułu skupię się na przedstawieniu aktualnego stanu wiedzy na temat głębokiego uczenia się oraz opisie narzędzi skutecznie rozwijających ten typ uczenia się, prezentując konkretne techniki i metody, które mogą być wdrożone w procesie edukacyjnym.

Czym jest głębokie uczenie się?

Głębokie uczenie się to podejście edukacyjne, które skupia się na zrozumieniu, analizie oraz zastosowaniu wiedzy. W przeciwieństwie do powierzchownego uczenia się, które skupia się na zapamiętywaniu faktów zazwyczaj na krótki okres, w głębokim uczeniu dąży się do zrozumienia materiału, co prowadzi do trwałego przyswajania wiedzy i umiejętności. Uczniowie zaangażowani w głębokie uczenie się uczą się ten materiał krytycznie oceniać i stosować go w nowych sytuacjach.

Głębokie uczenie się, według autorów książki "Teaching for Deeper Learning" (Jay McTighe i Harvey F. Silver), obejmuje kilka rodzajów myślenia i polega na rozwijaniu u uczniów tych umiejętności. Autorzy tej książki wymieniają aż siedem "zdolności myślenia":

1. Myślenie krytyczne - zdolność do analizy i oceny informacji w sposób logiczny

   i systematyczny.

2. Myślenie twórcze - zdolność do tworzenia nowych pomysłów, poszukiwania nowych rozwiązań problemów oraz podejścia do zadań w innowacyjny sposób.

3. Myślenie metakognitywne - zdolność do refleksji nad własnym procesem myślenia

   i uczenia się oraz świadomym wyborem najlepszych strategii uczenia się.

4. Myślenie systemowe - zdolność do rozumienia i analizowania złożonych systemów oraz relacji między ich elementami.

5. Myślenie oparte na współpracy - zdolność do efektywnej współpracy z innymi, wymiany pomysłów i wspólnego rozwiązywania problemów.

6. Myślenie adaptacyjne - zdolność do przystosowywania się do nowych sytuacji, elastycznego reagowania na zmiany.

7. Myślenie moralne i etyczne - zdolność do rozważania kwestii moralnych i etycznych oraz podejmowania decyzji w oparciu o wartości i zasady.

Powierzchowne, a głębokie uczenie się

W literaturze naukowej wyróżnia się dwa główne typy uczenia się: powierzchowne i głębokie. Zrozumienie tych dwóch sposobów uczenia się jest istotne dla skutecznego przyswajania wiedzy oraz osiągania sukcesów edukacyjnych oraz zawodowych.

Powierzchowne uczenie się to takie podejście do nauki, które skupia się na zapamiętywaniu informacji bez głębszego zrozumienia ich znaczenia i zastosowania. To forma przechowywanie informacji w pamięci krótkotrwałej, bez tworzenia trwałych połączeń z wiedzą już posiadaną (pamięć długoterminowa).

Z kolei głębokie uczenie się polega na zrozumieniu i integracji nowej wiedzy z już posiadaną. Uczniowie i studenci zaangażowani w głębokie uczenie się starają się zrozumieć materiał, przeanalizować go, a następnie zastosować zdobytą wiedzę w różnych sytuacjach. Taki sposób uczenia się sprzyja rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia, rozwiązywania problemów i kreatywności. Poniżej przedstawiam charakterystyki obu typów uczenia się.

Charakterystyka powierzchownego uczenia się

1. Zapamiętywanie faktów - uczniowie koncentrują się na zapamiętywaniu informacji bez zrozumienia ich kontekstu.

2. Brak krytycznego myślenia - powierzchowne uczenie się nie wymaga analizy, interpretacji ani krytycznego myślenia.

3. Krótkoterminowa retencja - informacje przyswojone w sposób powierzchowny są zazwyczaj szybko zapominane po zdaniu testu lub egzaminu.

4. Brak powiązań między elementami wiedzy - uczniowie nie starają się łączyć nowych informacji z wcześniej zdobytą wiedzą.

Charakterystyka głębokiego uczenia się

1. Zrozumienie materiału - uczniowie dążą do głębokiego zrozumienia informacji, co obejmuje analizę, syntezę i ocenę danych.

2. Krytyczne myślenie - głębokie uczenie się wymaga myślenia krytycznego oraz umiejętności rozwiązywania problemów.

3. Długoterminowa retencja - informacje przyswojone w sposób głęboki są lepiej zapamiętywane i łatwiej dostępne w przyszłości.

4. Łączenie wiedzy - uczniowie starają się łączyć nowe informacje z już posiadaną wiedzą, co ułatwia zrozumienie i zapamiętywanie.

Badania nad uczeniem się

Badania naukowe potwierdzają, że głębokie uczenie się prowadzi do lepszych wyników w nauce oraz trwałości wiedzy. Przykładem może być badanie przeprowadzone przez Martona i Säljö (1976), którzy jako jedni z pierwszych wskazali na różnice między powierzchownym, a głębokim uczeniem się. Ich badania wykazały, że studenci stosujący głębokie podejście uzyskiwali wyższe oceny i lepiej rozumieli materiał. Te badania wykazały też, że studenci stosujący powierzchowne strategie uczenia się osiągają gorsze wyniki w długoterminowej retencji wiedzy w porównaniu do tych, którzy stosują strategie głębokiego uczenia się.

Inne badanie, przeprowadzone przez Entwistle i Ramsden (1983), potwierdziło te wnioski, pokazując, że studenci zaangażowani w głębokie uczenie się osiągali lepsze wyniki w testach sprawdzających zrozumienie i zastosowanie wiedzy. Badania te wskazują, że sposób, w jaki uczymy się, ma bezpośredni wpływ na nasze osiągnięcia szkolne i umiejętność zastosowania wiedzy w praktyce.

Badania Biggsa (1987) wskazują, że studenci stosujący głębokie strategie uczenia się osiągają lepsze wyniki akademickie i są bardziej zadowoleni z procesu nauki. Ponadto, Hattie (2009) w swojej analizie potwierdził, że głębokie uczenie się jest silnie związane z wysokimi osiągnięciami akademickimi oraz umiejętnością zastosowania wiedzy w praktyce.

Badania Entwistle'a (2009) potwierdzają, że powierzchowne uczenie się prowadzi do niższych osiągnięć akademickich i mniejszej satysfakcji z procesu nauki.

Głębokie uczenie się - praktyczne rady dla nauczycieli

Zastosowanie głębokiego uczenia się w szkołach wymaga zmian zarówno w programach nauczania, jak i w podejściu nauczycieli do procesu edukacyjnego. Poniżej opisany jest przegląd kluczowych technik i strategii, które mogą wspierać nauczycieli i uczniów w rozwijaniu głębokiego uczenia się.

Techniki i strategie rozwijania głębokiego uczenia się

1. Powtarzanie z odstępami czasowymi (Spaced repetition)

Metoda ta polega na powtarzaniu materiału w coraz większych odstępach czasu. Badania wykazują, że powtarzanie materiału w odpowiednich odstępach jest znacznie skuteczniejsze niż tradycyjne, jednokrotne przyswajanie dużej ilości materiału na raz.

2. Aktywne przypominanie (Active recall)

Technika aktywnego przypominania polega na aktywnym wydobywaniu informacji z pamięci, zamiast pasywnego przeglądania notatek. Uczniowie mogą, na przykład, tworzyć własne pytania testowe lub korzystać z gotowych testów lub quizów, aby regularnie sprawdzać swoją wiedzę. Aktywne przypominanie pomaga w przenoszeniu informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej, co w rezultacie może znacząco poprawić efektywność nauki.

3. Informacja zwrotna (Feedback)

Regularne i konstruktywne informacje zwrotne są niezbędne dla głębokiego uczenia. Wykorzystywanie informacji zwrotnej w nauczaniu przyczynia się do lepszego zrozumienia i utrwalenia wiedzy przez uczniów. Dzięki informacjom zwrotnym uczniowie mogą lepiej zrozumieć, jakie błędy popełniają i jak je naprawić. To prowadzi do głębszego zrozumienia materiału, a nie tylko do zapamiętywania faktów. Stosowanie informacji zwrotnej w nauczaniu nie tylko wspiera głębokie uczenie się, ale także przyczynia się do ogólnego rozwoju uczniów, pomagając im stawać się bardziej świadomymi i samodzielnymi jednostkami w obszarze uczenia się.

4. Ćwiczenia mieszane (Interleaved practice)

Polega na mieszaniu różnych tematów, rodzajów problemów lub ćwiczeń w trakcie jednej sesji nauki. Przykładem może być rozwiązywanie zadań matematycznych z różnych działów na jednej lekcji. Badania pokazują, że uczniowie, którzy korzystają z ćwiczeń mieszanych, często osiągają lepsze wyniki w testach i na egzaminach. Ta metoda edukacyjna sprzyja głębszemu zrozumieniu i zastosowaniu wiedzy w różnych kontekstach, co przekłada się na lepsze osiągnięcia szkolne uczniów i może znacząco podnieść efektywność procesu uczenia się.

5. Uczenie się przez nauczanie (Learning by teaching)

Uczenie się przez nauczanie to metoda, która nie tylko wzmacnia zrozumienie i utrwalenie wiedzy uczniów, ale także rozwija u nich wiele kluczowych umiejętności miękkich, takich jak komunikację, krytyczne myślenie, współpracę i samodzielność. Stosowanie tej metody w szkole może znacząco przyczynić się do głębszego i bardziej angażującego procesu uczenia się.

6. Metoda projektów (PBL - Project Based Learning)

Nauczanie oparte na projektach wspiera głębokie uczenie się poprzez umożliwienie uczniom aktywnego zaangażowania w naukę, rozwijanie umiejętności praktycznych, krytycznego myślenia, promowanie współpracy oraz rozwijanie motywacji. Uczniowie uczą się, jak stosować umiejętności i wiedzę w kontekście różnych dziedzin, co pozwala im zobaczyć i zrozumieć powiązania między nimi, co prowadzi do głębszego zrozumienia materiału.

7. Metoda problemów (Problem Based Learning)

Metoda zbliżona do metody projektów. W tym podejściu uczniowie pracują nad rzeczywistymi problemami, co stymuluje ich krytyczne myślenie i praktyczne zastosowanie wiedzy. Uczniowie zamiast biernie przyjmować wiedzę, stają się aktywnymi uczestnikami procesu nauczania-uczenia się. Dzięki temu uczniowie są bardziej zaangażowani i motywowani do nauki, co sprzyja głębszemu zrozumieniu materiału.

8. Refleksja i metawiedza (Reflection and meta-knowledge)

W tej strategii chodzi o zachęcanie uczniów do samodzielnego monitorowania swojej nauki, refleksji nad procesem uczenia się oraz do rozpoznawania skutecznych strategii nauki. Mogą to być np. dzienniki uczniowskie, w których uczniowie zapisują swoje myśli na temat tego, czego się nauczyli, jakie metody nauki były skuteczne, a z czym mieli problemy. Są one doskonałym narzędziem wspierającym metawiedzę uczniów na temat ich uczenia się.

9. Dyskusje i pytania otwarte (Discussions and open-ended questions)

Stosowanie przez nauczycieli pytań otwartych, które skłaniają uczniów do głębokiej analizy i refleksji, oraz promowanie dyskusji w klasie. Takie pytania wymagają od uczniów zastanowienia się i wyrażenia własnych myśli, co stymuluje ich kreatywność i krytyczne myślenie (poprzez analizowanie, ocenianie, tworzenie i uzasadnianie argumentów).

10. Angażujące zadania (Engaging tasks)

Tworzenie zadań, które angażują uczniów w proces głębokiego myślenia sprawia, że uczniowie są bardziej zainteresowani nauką, gdyż zadania są dla nich ciekawsze i związane z ich zainteresowaniami oraz codziennym życiem. Angażujące zadania zachęcają uczniów do aktywnego uczestnictwa w lekcjach, co prowadzi do głębszego zrozumienia materiału.

11. Zróżnicowane metody oceniania (Differentiated assessment methods)

Zastosowanie przez nauczycieli różnych form oceniania (np. testy pisemne i ustne, projekty, prezentacje, zadania praktyczne, prace grupowe, ocena koleżeńska) daje pełniejszy obraz umiejętności i wiedzy ucznia, eliminując ryzyko stronniczości lub przypadkowości wyników. Ponadto zróżnicowanie metod oceniania może pomóc w redukcji stresu, dając uczniom więcej okazji do wykazania się w różnorodnych zadaniach oraz przyczyniając się do podniesienia poziomu skuteczności uczenia się.

12. Współpraca i nauka w grupie (Collaboration and peer learning)

Zachęcanie uczniów do współpracy i uczenia się w zespołach promuje wymianę pomysłów i wspólne rozwiązywanie problemów. Aktywne uczestnictwo i interakcje w grupie motywują też do większego zaangażowania. Praca w grupach zachęca uczniów do myślenia krytycznego oraz poszukiwania kreatywnych rozwiązań. Wspólne rozwiązywanie problemów rozwija umiejętność analizy i syntezy informacji, co sprzyja głębokiemu uczeniu się.

13. Testy i quizy (Tests and Quizzes)

Jedną z najskuteczniejszych metod wspierających głębokie uczenie jest regularne stosowanie testów i quizów. Badania pokazują, że testowanie jest nie tylko narzędziem oceny, ale także kluczowym elementem procesu uczenia się, pomagając w utrwaleniu wiedzy. Regularne testowanie zwiększa retencję informacji poprzez zjawisko zwane "efektem testowania". Efekt ten polega na tym, że sama czynność przypominania sobie informacji poprawia ich długotrwałe zapamiętanie i tym samym wspiera głębokie uczenie się.

14. Znany i znaczący kontekst (Contextualization)

Umieszczanie nowych informacji w znanym i znaczącym dla uczniów kontekście sprzyja głębokiemu uczeniu się, ponieważ pomaga uczniom lepiej rozumieć, zapamiętywać i stosować nową wiedzę, zwiększa ich motywację i zaangażowanie podczas nauki oraz rozwija umiejętność krytycznego myślenia.

15. Organizery graficzne (Graphic organisers)

Korzystanie z organizerów graficznych (tabele, diagramy, mapy myśli) pomaga uczniom wizualizować i organizować informacje w sposób, który ułatwia zrozumienie i przyswajanie treści. Uporządkowane informacje pomagają dostrzec związki między różnymi elementami materiału, co wspiera głębsze zrozumienie tematu i uczenie się.

16. Aktywne nauczanie (Active learning)

Aktywne nauczanie promuje bardziej złożone i trwałe przyswajanie wiedzy, które wykracza poza powierzchowne zapamiętywanie faktów. Nauczyciele powinni korzystać z metod aktywnych (aktywizujących), takich jak projekty, dyskusje czy symulacje, ponieważ mocno angażują one uczniów i zachęcają ich do myślenia krytycznego.

17. Zintegrowane nauczanie przedmiotów (Integrated teaching)

Zintegrowane nauczanie przedmiotów, zwane także nauczaniem interdyscyplinarnym, to podejście edukacyjne, które łączy ze sobą różne dyscypliny w celu stworzenia bardziej spójnego i znaczącego procesu uczenia się. Zintegrowane nauczanie wymaga od uczniów nie tylko zapamiętania faktów, ale również umiejętności łączenia i zastosowania ich w różnych kontekstach, co w rezultacie pomaga w lepszym zrozumieniu materiału.

18. Indywidualizacja nauczania (Individualised teaching)

Indywidualizacja nauczania to podejście pedagogiczne, które koncentruje się na dostosowywaniu procesów edukacyjnych do indywidualnych potrzeb, stylów uczenia się i zainteresowań uczniów. Dostosowanie metod nauczania i materiałów edukacyjnych do preferencji uczniów, ich indywidualnych możliwości i potrzeb pozwala na lepsze zrozumienie i bardziej efektywne przyswajania przez nich wiedzy. Dzięki temu uczniowie są bardziej zaangażowani w proces nauki, co sprzyja głębszemu zrozumieniu materiału.

19. Nowoczesne technologie (Modern technology - ICT)

Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych do procesu nauczania sprzyja głębokiemu uczeniu się poprzez indywidualizację, mocne angażowanie uczniów, rozwój ich umiejętności komunikacyjnych, pracy zespołowej, krytycznego myślenia i rozwiązywania problemów oraz refleksji nad procesem uczenia.

Przyszłość głębokiego uczenia się

Mimo licznych korzyści jakie daje to podejście edukacyjne, stosowanie głębokiego uczenia się w naszych szkołach nie jest jeszcze powszechne. Wymaga ono zmiany myślenia i podejścia zarówno nauczycieli, jak i uczniów. Konieczne jest też odpowiednie wsparcie ze strony całego systemu edukacyjnego, w tym dostęp do odpowiednich zasobów i szkoleń dla nauczycieli. Na szczęście wiele szkół i nauczycieli dostrzega korzyści płynące z tego podejścia.

Podobne zjawisko obserwuje się też w systemach edukacyjnych w innych krajach. Wiele szkół i uczelni na całym świecie zaczyna wdrażać metody głębokiego uczenia się. Na przykład, University of Edinburgh wprowadził program „Learning and Teaching Enhancement”, który ma na celu promowanie aktywnych i zorientowanych na studenta metod nauczania. Program ten obejmuje szkolenia dla nauczycieli oraz rozwijanie narzędzi wspierających głębokie uczenie się.

Podobnie Finlandia, znana z jednego z najlepszych systemów edukacyjnych na świecie, kładzie duży nacisk na głębokie uczenie się. Fińscy nauczyciele stosują metody nauczania, które zachęcają do myślenia krytycznego, rozwiązywania problemów i współpracy. Efektem jest nie tylko wysoki poziom wiedzy uczniów, ale również umiejętności niezbędne w życiu codziennym.

Podsumowanie

Wydaje się, że głębokie uczenie się ma ogromny potencjał w kontekście edukacyjnym, oferując liczne korzyści zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli, oraz przyczyniając się do poprawy skuteczności nauczania m.in. poprzez indywidualizację nauczania, zwiększenie zaangażowania uczniów i lepsze przygotowanie ich do przyszłości. Dlatego warto się zastanowić nad promowaniem go wprowadzając zmiany systemowe i zmiany w codziennej praktyce edukacyjnej nauczycieli.

Dzięki głębokiemu uczeniu się uczniowie będą z pewnością lepiej przygotowani do sprostania wyzwaniom współczesnego świata, do pełnego wykorzystania swojego indywidualnego potencjału oraz do kontynuowania nauki przez całe życie.

Opracowanie: Piotr Skubiński

Bibliografia i netografia

1. Marton, F., & Säljö, R. (1976). On Qualitative Differences in Learning: I – Outcome and Process. British Journal of Educational Psychology, 46(1), 4-11.

2. Entwistle, N. J., & Ramsden, P. (1983). Understanding Student Learning. Croom Helm.

3. Biggs, J. (1987). Student Approaches to Learning and Studying. Australian Council for Educational Research.

4. Prince, M. (2004). Does Active Learning Work? A Review of the Research. Journal of Engineering Education, 93(3), 223-231.

5. Komorowska, H. (2005). Metodyka nauczania języków obcych. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.

6. Hattie, J. (2009). Visible Learning: A Synthesis of Over 800 Meta-Analyses Relating to Achievement. Routledge.

7. Entwistle, N. J. (2009). Teaching for Understanding at University: Deep Approaches and Distinctive Ways of Thinking. Palgrave Macmillan.

8. Roediger, H. L., & Butler, A. C. (2011). The critical role of retrieval practice in long-term retention. Trends in Cognitive Sciences, 15(1), 20-27.

9. Dunlosky, J., Rawson, K. A., Marsh, E. J., Nathan, M. J., & Willingham, D. T. (2013). Improving Students’ Learning With Effective Learning Techniques: Promising Directions From Cognitive and Educational Psychology. Psychological Science in the Public Interest, 14(1), 4-58.

10. Brown, P. C., Roediger, H. L., & McDaniel, M. A. (2014). Make It Stick: The Science of Successful Learning. Harvard University Press.

11. The Learning Scientists. (2016). Six Strategies for Effective Learning. Dostępne na: [https://www.learningscientists.org/blog/2016/8/18-1].

12. Edutopia. (2023). How Metacognition Can Improve Learning Outcomes. Dostępne na: [https://www.edutopia.org/article/fostering-metacognition-boost-learning].